Voortgang met het initiatief wetsontwerp Erkennen van Beide Ouders

Eigenlijk komen veel van de problemen die er zijn in jeugdzorg en na scheiden voort uit de gebrekkige rechtspositie van ouders. De rechten van ouders zijn in Nederland wettelijk opgehangen aan het kerkelijk huwelijk in 1838 en 1901. Maar sinds die tijd liep het aantal kerkelijke huwelijken sterk terug. Twee tweede kamer leden, Vera Bergkamp en Jeroen van Wijngaarden, hebben een initiatief wetsontwerp ingediend voor het in lijn brengen van de wetten in Nederland met de moderne samenleving.

Lokale overheden hebben zich beijverd om ongelovige aanstaande ouders uit de wind te houden van religieuze twisten: ze maakten een soortgelijk evenement: de burgerlijke huwelijksvoltrekking. Het was een perfecte alibi voor het ontlopen van pastoor en dominee. Intussen zijn we jaren verder en voor velen is ook de magie van het tegenover een gemeente ambtenaar staan er een beetje af. Trouw tussen geliefden is mooi en goed en nodig. Maar het duurzame huwelijk is in feite een afspraak van- en voor twee mensen en niemand anders. Het komt aan op vertrouwen in elkaar en intrinsieke liefde. Gelukkig ontbreekt het daar niet aan:

CBS-cijfers tonen aan dat kinderen steeds vaker worden geboren bij ouders die niet gehuwd zijn. Dat gold in 2014 en 2015 voor 44 procent van alle baby’s, en met 52 procent voor iets meer dan de helft van de eerstgeborenen. Het CBS heeft cijfers beschikbaar van het aantal buiten huwelijk levendgeborenen ten opzichte van het aantal binnen huwelijk levendgeborenen over de geboortejaren 1975 tot en met 2019. Hieruit blijkt dat vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw het aantal kinderen dat buiten huwelijk is geboren, sterk is toegenomen (van 4.355 in 1975 naar 71.722 in 2019). Het aantal kinderen, geboren binnen het huwelijk, blijkt te dalen (van 172.735 in 1975 naar 97.958 in 2019).

Het huwelijk

In traditionele dorpen en stadwijken zie je nog de gevolgen van al te religieuze opvattingen: het komt nog voor dat een familie een grote stem heeft in wie je mag kiezen om mee te trouwen. Hier en daar is seks voor het huwelijk nog steeds hoe het niét hoort. Oudere mensen kunnen het vanzelfsprekend vinden dat je gaat trouwen met de eerste de beste waarmee je seks hebt. Geen wonder dat huwelijken die op die manier tot stand komen – vaak op te jonge leeftijd – ongelukkig eindigen. Of ze nu van de wieg tot het graf duren of niet. Voor kinderen is het dikwijls niet gemakkelijk om een heel mens te worden en te blijven als je in een dergelijk nest geboren bent.

Bewust samenwonen

Onder moderne mensen zijn andere gewoonten ontstaan: meer en meer jongeren volgen een uitgebreide opleiding en verlaten het ouderlijk huis lang voordat zij gaan huwen. Daardoor zijn jongvolwassenen van tegenwoordig meer bekend met verschillende seksuele relaties. Leven een periode samen en kiezen soms weer voor een ander. Zij maken bewust een keuze voor een partner waarmee ze langer willen samenwonen en kinderen willen krijgen. De kwaliteit van het ouderschap is daardoor verbeterd. Verantwoorde keuze en leefwijze heeft alles wat een garantie biedt voor duurzaam partnerschap gedurende de periode van kinderen grootbrengen.

Juridisch

Aan de andere kant zijn er nog steeds de wetgeving en de gewoonten stammend uit 1838 en 1901. Daar komt bij dat moderne goed opgeleide mensen vaker een beroep hebben zoals in milieutechniek, vrije tijds economie, burgerluchtvaart, informatica, natuur- of scheikunde. Sectoren die onder vuur liggen van conservatieven die de nieuwe tijd niet willen begroeten. Moderne mensen ervaren meer moeilijkheden om zich te handhaven in een traditioneel juridische setting.

Aanpassingen op het wetsontwerp

De leden van de SP-fractie hebben gevraagd of de initiatiefnemers de zorg kunnen wegnemen dat een vrouw zich gaat verzetten tegen de erkenning van de andere ouder. Daardoor zou de erkenning uitblijven. De vrouw zou alleen het gezag krijgen. En dan is er geen bescherming tegen het meenemen van het kind naar het buitenland.

De leden van de ChristenUnie (CU) fractie hebben een advies van de raad van state gelezen dat wijst op het risico dat vanwege het gevolg van het gezamenlijk gezag geen erkenning plaatsvindt. Dan blijft voor het kind nog slechts één ouder over. De CU vraagt of de initiatiefnemers nader kunnen ingaan op het risico dat het initiatiefwetsvoorstel ertoe leidt dat in meer gevallen kinderen een juridisch vader wordt onthouden.

In antwoord daarop geven de initiatiefnemers aan dat zij het gelijkwaardig ouderschap willen verbeteren en daarbij het belang van het kind voorop stellen. Wat zij willen: het opnemen van gezamenlijk gezag van rechtswege als hoofdregel, draagt bij aan gelijkwaardig ouderschap en is in veel gevallen in het belang van het kind. De initiatiefnemers zijn van mening dat de kans dat een vrouw geen toestemming tot erkenning geeft, zo klein mogelijk moet blijven. Om tegemoet te komen hebben zij aanpassingen gemaakt:

In de eerste plaats regelt de aanpassing van het wetsvoorstel: als de ouders gezamenlijk bij de ambtenaar van de burgerlijke stand verklaren dat alleen de moeder het gezag uitoefent, ontstaat geen gezamenlijk gezag van rechtswege. Dit betekent dat als ouders het er samen over eens zijn dat gezamenlijk gezag niet wenselijk zou zijn, geen verzoek bij de rechtbank om eenhoofdig gezag van de moeder hoeft te worden gedaan.

In de tweede plaats regelt de aanpassing dat eveneens geen gezamenlijk gezag van rechtswege ontstaat, indien de erkenning met vervangende toestemming van de rechtbank tot stand is gekomen. In het geval de vrouw dus niet wenst dat de vader ook met het gezag wordt belast en een gezamenlijke verklaring over eenhoofdig gezag niet mogelijk is, kan zij toestemming voor erkenning weigeren.

Kortom, de aanvullingen houden in dat eensgezinde ouders op een laagdrempelige manier zo nodig kunnen regelen dat de vrouw eenhoofdig gezag gaat uitoefenen. Indien de vrouw erkenning van het kind weigert, zou de vader aan de rechtbank vervangende toestemming kunnen vragen, maar hoeft dat niet. Duidelijk moet zijn dat vanwege de weigering het uitzicht op verkrijgen van gezamenlijk gezag uitgesloten moet worden geacht.

Bovendien

Initiatiefnemers willen ouders die nu in de situatie zitten van eenhoofdig gezag, de mogelijkheid bieden alsnog een verklaring te doen. In verband daarmee volgt nog een nota van wijziging op het wetsvoorstel waarmee wordt geregeld dat de moeder samen met de erkenner kunnen verklaren dat zij gezamenlijk het gezag gaan uitoefenen. Andersom, een verklaring van beide gezaghebbende ouders dat voortaan één van hen het gezag gaat uitoefenen, zal niet mogelijk zijn. Want een dergelijke verklaring moet in de akte van erkenning zijn opgenomen en kan niet op een later tijdstip plaatsvinden.

Discussie

De raad van state deed drie jaar over het opstellen van een advies over het wetsontwerp. Dat is langdradig. Een ander advies is van Anne-Marie van Mackelenbergh en ondergetekende, oordeel zelf of het beter leesbaar is:

https://childinstress.com/2020/07/05/erkennen-van-ouders/

Vorige week woensdagavond was het eerste plenaire tweede kamer debat. Daarbij bleken het SGP en het CDA dwars te liggen, dat wil zeggen: zij stuurden woordvoerders met kritiek naar de oude zaal. Samenvattend willen zij terug naar de situatie van 1901. Hun idee is dat het huwelijk veel meer een duurzame relatie zou zijn dan ongehuwd samenwonen. Sinds 2019 klopt dat idee niet meer: Volgens “Fact-sheet 2019-1” van het WODC zijn er meer scheidingen uit huwelijken dan uit samenwoon-relaties.

Facebook heeft in Nederland twee fact-checkers. Op de uitlatingen van tweede kamer leden is zo’n controle er kennelijk (nog) niet. Nogmaals: de ongehuwd samenwoon leefwijze heeft alles in zich wat een garantie biedt voor duurzaam partnerschap gedurende de periode van kinderen grootbrengen. Naarmate discriminatie van ongehuwde ouders afneemt, zal dat des te sterker gaan blijken uit cijfers.

Verder wijzen het SGP en het CDA er op, dat hun achterban een streepje voor wil op anderen ‘omdat zij gehuwd zijn’. De huwelijkse staat in religieuze gemeenschappen hing vanouds samen met lage opleiding en een vrouw die niet buitenshuis werkt. In de parochies kwamen mondige en welvarende twee-verdieners wonen in koopwoningen en een elektrische auto voor de deur. Dan is het moeilijk voor het SGP en het CDA om tot emancipatie van hún achterban te komen. Omdat zij kennelijk geen andere weg zien, vragen zij om het handhaven van de slechtere rechtspositie voor andersdenkenden, gewoon om een streepje voor te hebben.

Afgunst is een slechte raadgever en past niet bij een christelijke geloofsovertuiging. De woorden van het SGP en het CDA van woensdagavond zijn niet representatief. Het aantal ongehuwd samenwonenden is onder de leden van de hervormde gemeenschap gelijk aan het gemiddelde in Nederland. Onder de katholieken zien we iets meer gehuwden. De rechten van ouders zijn goed geregeld in het europese verdrag van de rechten van de mens. Het IVRK verdrag, geschreven door de Maastrichtenaar Theo van Boven, spreekt zich uit voor het recht van het kind op beide ouders. Nederland heeft zich eerder bekend tot méédoen met die verdragen. Voor de wetswijzigingen is voldoende steun onder de bevolking en bij de gemeenten die kampen met te hoge uitgaven voor commerciële jeugdzorg.

Het gezag dat komt als je kinderen krijgt is een natuurlijk gegeven voor beide ouders en heeft dus niet te maken met ruil of gehoorzaamheid aan pastoor of ambtenaar. Slechts in de praktijk van traditioneel bestuurlijke circuits was verwarring over ouderlijke taken en het ouderlijk gezag. Dat was te zien in de oude wetgeving door het parlement en in de rechtspraktijken in de arrondissementen. Motieven daarvoor zijn niet duidelijk. Wat bezielde de belastingdienst met het fouten maken wat betreft het toekennen van kinderopvang toeslag? Het zou kunnen gaan om een generatieconflict: dikwijls is er twist met schoonouders en/of religieuze leiders over de levenswijze thuis. Voor genoegdoening is nog steeds onvoldoende recept. Dikwijls draait het uit op ondertoezichtstelling en hedonistisch financieel gewin van derden: de jeugdzorg.

Laatste nieuws:

De initiatiefwet Erkennen van beide ouders van Vera Bergkamp en Jeroen van Wijngaarden is aangenomen. Het verkreeg brede steun van VVD, D66, SP, PvdA, GroenLinks, PvdD, 50PLUS, DENK, PVV, Krol, van Kooten-Arissen, en van Haga. Alleen SGP, CDA en CU stemden tegen. Nu moet het initiatief nog voorlangs de eerste kamer.

Bert Kerkhof
schrijft doorgaans over ouderschap, jeugdzorg en rechtsstaat