Stikstof en normen voor ons leefmilieu

Het begon allemaal met de Europese vogel-richtlijnen van 1992. Vijf jaren later is te lezen in artikel 174 van het Amsterdam-verdrag van de Europese Unie: De Europese gemeenschap draagt bij aan beschermen van de gezondheid van de mens. Vandaag de dag staat gezondheid voor de mens meer dan ooit centraal: vrij blijven van infectieziekten en tegengaan van vetzucht.

De opvatting is gegroeid dat ons leefmilieu gezond moet zijn zowel binnen de Natura 2000 gebieden als daarbuiten. Intussen zijn de bewoonbare milieus veranderd. Vele planten- en insecten-soorten gedijen naast aangewezen natuurgebieden ook in dorpen en steden. Toenemend laten dieren zich zien in de bebouwde kom. In de stad hoef je voor de nacht alleen maar een raam open te houden en vroeg in de ochtend hoor je vogels.

Herformuleren

Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992 gaat over het in stand houden van het milieu voor vogels en de natuurlijke habitat. Om dit meer in overeenstemming te brengen met hedendaagse opvattingen over het leefmilieu voor de mens en onze gezondheid, zou de richtlijn opnieuw geformuleerd kunnen worden:

  1. Verbeter het voedselpakket voor de mens. Het voorlichtingsbureau voor de voeding adviseert 75 gram vlees per dag en niet meer. We eten teveel vlees. 60 procent van Nederlands vlees wordt geëxporteerd: 3,6 miljard kilo in 2020. Nederland is in Europa de grootste exporteur van rund- en kalfsvlees, de tweede exporteur van pluimvee-vlees (na Polen). Nederland exporteerde voor 2,6 miljard euro aan varkensvlees. Van al het geëxporteerde vlees blijft in Nederland mest achter.

    De totale Nederlandse vleesketen is met 8,7 miljard euro goed voor 1,1 procent van het Nederlandse bruto nationale product en 1,3 procent van de totale werkgelegenheid (omgerekend 98 duizend voltijdbanen). Vanwege de overvloedige vleesproductie behoort Nederland tot de vijf landen in de Eurozone waar het minst voor vlees betaald wordt (bron: cbs.nl). Stop de door EU subsidiëring ontstane vleesbergen.
  2. Decennia lang is de opbrengst van de veehouderij gemaximaliseerd op minimale prijzen voor de consument. Het te overvloedige aanbod leidt tot alsmaar lage verkoopprijzen voor de boer. Dat maakt het voor de beroepsgroep steeds moeilijker. Vorm de sector om tot kringlooplandbouw bedrijven die aansluiten bij de omringende natuur.
  3. Intensieve veehouderij is een bron voor zoönosen. Het levert risico’s op longontsteking en andere longaandoeningen voor omwonenden. En stankoverlast. Q-koorts onder geiten werd overgebracht op mensen. Geïnfecteerde vogels kunnen soms mensen besmetten. Hedendaagse vaccinatieschema’s voor boerderijdieren geeft risico’s op toename van gevaarlijke MRSA ziekenhuisbacteriën.

    In 2020 werden voor het eerste zieke wilde zwijnen gevonden in Duitsland. Een jaar later werd de afrikaanse varkenspest (AVP) geregistreerd op een duits varkensmest bedrijf. Een eind juni 2022 getroffen boerderij in de gemeente Emsbüren houdt 280 zeugen en ongeveer 1500 biggen. Deze zullen op 4 juli allemaal worden gedood. De afrikaanse varkenspest is niet gevaarlijk voor de mens. Halveer de veestapel. Rond het bedrijf is een verboden zone ingesteld met een straal van 10 kilometer. Die strekt zich uit tot vlakbij de Nederlandse grens in de buurt van Denekamp. In de cirkel bevinden zich 296 varkensbedrijven met in totaal 195.00 varkens (bron: ml.niedersachsen.de).
  4. Een erfenis uit het verleden is een groot beslag van landbouw op de ruimte. 60 procent van de Nederlandse bodem is in gebruik door landbouw (bron: Follow the Money, 2 juli 2022). Nogmaals: dit grondgebruik levert 1,1 procent van het Nederlandse bruto nationale product en 1,3 procent van de totale werkgelegenheid. Ook andere werkenden naast boeren hebben rechten op het gebruik van ruimte.

    In de rest van Europa is 40 procent van de grond in gebruik voor landbouw. Daar is meer ruimte voor wonen, recreatie, voedselbossen, natuur en nijverheid). Breng het ruimtegebruik in balans.
  5. Meer en meer wordt water vastgehouden op het land. Door een betere regulering van het water, is op meer locaties het niveau van het grondwater optimaal onder het maaiveld. De laatste decennia wordt vaker kunstmatig beregend. Irrigatie van knol- en andere gewassen neemt toe via met werktuigen getrokken diepe voren in de gronden. De opbrengsten zijn groter maar risico’s van schimmels zijn hoger. Het gebruik van krachtiger gif-middelen dreigt of is al een feit. Dat is schadelijk voor de gezondheid. Verplaatsen van aardappelteelt zou mogelijk zijn naar zonniger landen met minder risico op schimmel en rot.
  6. In megastallen vermengen fecaliën zich met urine en dat levert ammoniak op. Met innovaties lukt het onvoldoende om voedzame mest over te houden. Ammoniakuitstoot via de lucht van megastallen slaat neer tot op 500 à 3000 meter. Het leidt tot een natuur met humus, brandnetels en bramen. Daarbij vermindert het areaal aan schrale gronden met zeldzame planten. Door de groei van hoge grassen hebben bloemen minder kansen. Her en der zijn deze veranderingen ongewenst. Verminderen van intensieve veehouderij dicht in de buurt kan dan beter achterwege blijven. Aan de andere kant kunnen er natura gebieden zijn die door bemesten aan attractiviteit winnen zoals houtwallen.

Oud leger-arts Charles Lelkens is tegen megastallen

Draagvlak

Een poll laat zien dat het doel van terugdringen van stikstof uitstoot in 2035 met 50 procent wordt gesteund door een krappe meerderheid van de bevolking (bron: Maurice de Hond, 3 juli 2022) .

Voor boeren, direct omwonenden en lokale volksvertegenwoordigers zijn inzichtelijke openbare gegevens nodig over de habitat. Meet- en regelsystemen zouden de kwaliteit kunnen hebben om voor te leggen aan buurtschappen en gemeenteraden. Daarmee zouden volksvertegenwoordigers samen met de provinciebesturen de regionale natuurlijke habitat kunnen overzien en handhaven.

Plan voor terugdringen

Krimp van de intensieve veehouderij op vrijwillige basis is haalbaar. Van de 55+ melkveehouders in 2020 heeft 40 procent geen opvolger. Van de 55+ varkenshouders heeft zelfs 65 procent geen opvolger. In een kleine 40 jaar is 85 procent van de melkveehouders verdwenen. Slechts 15 procent is overgebleven. Het al dan niet stoppen van een bedrijf is dus niet iets wat nu in één keer is ontstaan om stikstof problemen op te lossen, het is al jaren aan de gang. Bij onveranderd beleid zullen nog meer melkveehouders verdwijnen (bron: artikel van dierenarts Jan van der Zee in NRC 2 juli 2022).

Een verhaal apart zijn geitenhouderij en de kalverhouderij. Voor die sectoren zijn geen productierechten ingevoerd. Dus als zo’n bedrijf wordt uitgekocht kan het zich in principe elders in het land vestigen en dan neemt het aantal dieren niet af of zelfs toe. Ook kan de overheid bij een transactie tussen een stopper en een blijver moeilijk een korting toepassen. Daarom doet de overheid er verstandig aan om ook voor deze sectoren productierechten in te voeren (bron: foodlog.nl).

De financiële positie van intensieve veeteelt ondernemers met weinig grond is niet sterk. Ondanks het vele werk en de vaardigheden die nodig zijn voor het beheren van megastallen waar het vee ook in de zomer in- of rondom de stal verblijft. Dat laat het onderzoek van Follow the Money – zoals gepubliceerd op 2 juli 2022 – zien. Met de aantrekkende arbeidsmarkt zijn de perspectieven op ander- en hoger betaald werk nu beter dan ooit. Wellicht kan de landelijke overheid samen met provincie en gemeente helpen om die perspectieven mede vorm te geven.

De subsidie die de Europese Unie ter beschikking stelt voor het bezit van landbouwgrond, zou meer genormeerd kunnen zijn naar de bijdrage van het bedrijf aan de kwaliteiten van de voedselketen en het beheer van natuur en levende have.

In de provincie zijn vele grondstukken die niet of onvoldoende in cultuur zijn gebracht. Bijvoorbeeld braakliggende gronden, slecht bewaterde gronden, onvoldoende rendabele opbrengst, enzovoort. Organisaties zoals Natuurmonumenten zijn hierop bedacht en weten gaandeweg deze op te kopen voor een gunstige prijs. Ook provinciale- en gemeentelijke overheden zouden alert kunnen zijn op kansen die zich voordoen voor nieuwe bestemmingen. Daarmee komt dan gewenste ruimte vrij voor volkshuisvesting, voedselbossen, recreatie, natuur en nijverheid.

Kortom

Na het tot stand komen van de Europese vogel- en habitatrichtlijnen in 1992 hebben gerechtelijke uitspraken zich in de loop van de tijd samengevat tot een vonnis. Dat vonnis is medio 2022 door de regering overgenomen: halveren van de stikstof uitstoot in 2030. In dit blog zijn zes voorstellen geformuleerd, die meer richting geven aan maatregelen zodat vooral de gezondheid voor de mens voorop staat. Mogelijk leidt dat tot een breder draagvlak onder de bevolking dan er nu al is.

De maatregelen hoeven zich minder te concentreren zoals eerder in kaart is uitgetekend op de directe omgeving van Natura 2000 gebieden. De maatregelen kunnen zich in meer gematigde vorm uitstrekken over een groter gebied. Of kunnen gericht zijn op gebieden waar zich kansen voor aanzienlijke verbeteringen voor doen, zoals bij het saneren van concentraties van megastallen zonder zomerweide. Men moet uitgaan van het menselijke, het bereikbare. En van daar uit samen bouwen aan een schone en productieve omgeving. Dat neemt niet weg dat de bottom-line die de regering heeft gesteld, het halveren van de stikstof uitstoot in 2030, overeind kan blijven.


Auteur Bert Kerkhof is kandidaat eerste kamerlid















Verwijzingen:

Waardeer dit blog

Dit artikel las je gratis. De moeite waard? Laat je waardering zien en draag €1 bij of een veelvoud daarvan. Via Paypal of creditcard.

€ 1,00

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

Gravatar
WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. ( Log uit /  Bijwerken )

Twitter-afbeelding

Je reageert onder je Twitter account. ( Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. ( Log uit /  Bijwerken )

Annuleren

Verbinden met %s

Site gemaakt door WordPress.com.

Omhoog ↑

%d bloggers liken dit: